Từ thiện là một giá trị nhân văn cao đẹp, phản ánh truyền thông tương thân, tương ái lâu đời của dân tộc Việt Nam – “lá lành đùm lá rách”. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, có những cá nhân lại dùng câu thành ngữ này theo cách méo mó – biến “lá rách” thành “lá ngọc cành vàng” bằng việc lợi dụng hoạt động từ thiện để vụ lợi cá nhân…
Hiểu một cách đơn giản thì từ thiện là sự hỗ trợ vật chất hoặc tinh thần cho những người gặp khó khăn, hoạn nạn mà họ không có khả năng tự vượt qua. Hình thức có thể là quyền góp tiền, hiện vật hoặc các dịch vụ hỗ trợ thông qua các cá nhân, tổ chức đứng ra kêu gọi. Đây là hoạt động nhân đạo được Nhà nước khuyến khích.
Pháp luật hiện hành – tại Nghị định 93/2021/NĐ-CP đã quy định rõ về việc vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện. Theo đó, mọi hoạt động kêu gọi từ thiện phải được thực hiện trên nguyên tắc tự nguyện, công khai, minh bạch, đúng mục đích và đúng đối tượng. Việc sử dụng sai mục đích số tiền đã quyên góp là hành vi nghiêm cấm và có thể bị xử lý nghiêm theo pháp luật.
Khi một cá nhân hoặc tổ chức đứng ra kêu gọi từ thiện, họ đang tạo ra một mối quan hệ tín thác giữa mình và cộng đồng – những người đóng góp. Mỗi lời kêu gọi đều gắn liền với một cam kết đạo đức và pháp lý: rằng toàn bộ số tiền, tài sản nhận được sẽ được sử dụng đúng như mục đích đã công bố ban đầu.
Việc chiếm dụng, sử dụng sai mục đích số tiền quyên góp không chỉ là hành vi vô đạo đức, mà còn xâm phạm nghiêm trọng lòng tin xã hội, tạo ra hệ lụy lâu dài đối với hoạt động thiện nguyện nói chung. Theo Điều 5 Nghị định 93/2021/NĐ-CP, hành vi này bị nghiêm cấm. Người vi phạm tùy theo mức độ sẽ bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Theo đó, tùy theo mức độ của hành vi vi phạm, cá nhân có hành vi sử dụng tiền từ thiện sai mục đích có thể bị xử phạt hành chính lên tới 10 triệu đồng theo quy định tại Điều 10 Nghị định 130/2021/NĐ-CP.
Nghiêm trọng hơn nếu hành vi này có dấu hiệu chiếm đoạt tiền từ thiện, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” theo Điều 175 Bộ luật Hình sự, với mức phạt có thể lên đến 20 năm tù.
Điều này cho thấy: thiện nguyện không phải là “vùng trắng” pháp lý. Luật pháp không để những người núp bóng hoạt động từ thiện để trục lợi có thể dễ dàng thoát tội.
Nếu bạn là người đã đóng góp tiền từ thiện nhưng phát hiện khoản tiền đó không được sử dụng đúng mục đích như đã công bố, bạn hoàn toàn có quyền làm đơn tố cáo đến cơ quan chức năng như Cơ quan Công an… để cơ quan chức năng kịp thời xử lý. Đây là hành động đúng đắn, không chỉ bảo vệ quyền lợi của chính bạn, mà còn góp phần làm trong sạch môi trường thiện nguyện.
Từ thiện là nơi hội tụ những tấm lòng – không phải là sân chơi để lợi dụng lòng tin. Đã đứng ra kêu gọi, phải giữ đúng lời cam kết. Đã nhận trách nhiệm với cộng đồng, thì phải hành xử có đạo đức và tuân thủ pháp luật. Không thể dùng lý lẽ “lá rách đùm lá lành” để bao biện cho hành vi lấy tiền từ thiện nuôi dưỡng lợi ích cá nhân.
Mong rằng nội dung này sẽ giúp bạn có thêm kiến thức pháp lý về những sự kiện diễn ra thường xuyên trong cuộc sống.
Trân trọng./.
Luật sư Nguyễn Thanh Phong
Luật sư Công ty Luật TNHH Pháp Trị
